همه ساله در آستانه سال نو مسیحی با یادآوری رشادت شهدای دوران دفاع مقدس، سراغ خانواده شهید «ویگن گاراپیدی» از شهدای ارامنه می رویم، خانواده ای که میزبانی رهبر معظم انقلاب اسلامی از افتخاراتشان است.
تاریخ کریسمس ۲۰۱۹ برابر با روز سه شنبه ۴ دی ماه ۱۳۹۷ است. این روز در تاریخ میلادی مصادف با ۲۵ دسامبر ۲۰۱۸ است.
تاریخ کریسمس تولد حضرت عیسی (ع) است
کریسمس چیست و از کجا آمده است؟
کریسمس یکی از روزهای مقدس سال است که به سالروز میلاد حضرت عیسی بن مریم(ع) اشاره دارد، اما به طور کلی جشن کریسمس تولد مسیح(ع) تحت تأثیر سنتها و رسوم سکولار جشنهای زمستانی چون ساتورنالیا قرار گرفته است.
سنتهای کریسمس دربرگیرنده نصب تصویر سنتی تولد مسیح، تزئین درخت کریسمس و تبادل هدیه و کارت تبریک و حضور بابانوئل در شب عید کریسمس است و محورهای این عید بر ترویج حسن نیت، بخشندگی، مهربانی و گردهمایی های خانوادگی استوار است.
کریسمس به صورت سنتی روز ۲۵ دسامبر برگزار میشود، اما برخی کلیساهای ارتدکس شرقی روز ۷ ژانویه را به عنوان کریسمس جشن میگیرند که با ۲۵ دسامبر در تقویم جولیان یکسان است. این تاریخها تنها سنتی بوده و به نظر نمیرسد تاریخ حقیقی تولد مسیح چنین روزی بوده باشد.
کریسمس در بسیاری از کشورهای سراسر جهان جشن گرفته میشود و این امر به چگونگی پراکندگی مسیحیان و فرهنگ غربی و ترکیب آن با جشنهای زمستانی ارتباط دارد. علی رغم نفوذ شایع سنتهای کریسمس آمریکایی و بریتانیایی که در فیلمها، ادبیات، تلویزیون و سایر رسانه ها مشاهده میشود، سنتهای متعددی به منظور جشن کریسمس هنوز هم در مناطق و محلهای مختلف برگزار میشوند.
جشنهای زمستانی پیش از کریسمس
در سنتهای بسیاری از فرهنگها جشن زمستانی از جشنهای بسیار محبوب تلقی میشود و بخشی از آن به کم شدن کارهای کشاورزی در فصل زمستان برمیگردد، از دیدگاه دینی ایستر (عید پاک) مهمترین جشن در تقویم کلیسایی بوده و کریسمس از اهمیت کمتری برخوردار بود، از سوی دیگر کلیساهای اولیه به جشن گرفتن تولد اعضای کلیسا معترض بودند. برتری جشن کریمسمس در دوران مدرن از بسیاری لحاظ منعکس کنده تأثیر فزاینده سنت جشنهای زمستانی است که در آن میان میتوان به جشنهای ساتورنالیا، ناتالیس سولیس ایویچتی، یول اشاره کرد.
در عصر رومنها، جشن ساتورنالیا مشهورترین جشن زمستانی و زمان استراحت، جشن، شادی و پایان قوانین رسمیمحسوب میشد. این جشن به احترام ساتورن از ۱۷ تا ۲۴ دسامبر برگزار میشد اما در دوره امپراطوری این جشن از هفت به پنج روز تقلیل یافت.
ناتالیس سولیس ایویچتی روز ۲۵ دسامبر تحت عنوان "تولد خورشید مغلوب نشدنی" جشن گرفته میشد و دربرگیرنده ستایش الههها و خدایان خورشید بود. الگابالوس امپراطوری رومی (۲۲۲-۲۱۸) بنیانگذار این جشن بود که مجبوبیت آن در دوران اریلیان به اوج خود رسید. روز ۲۵ دسامبر همچنین تاریخ انقلاب زمستانی است و این جشن نشان دهنده عدم مغلوب شدن خورشید در زمستان بود. بسیاری از نویسندگان اولیه مسیحیت تولد دوباره خورشید را به تولد مسیح نسبت داده اند و کاتولیکها استدلال میکنند که جشن سول اینویکتوس همان تاریخ کریسمس و میلاد مسیح است.
جشن یول در اواخر دسامبر و اوایل ژانویه برگزار میشد و هدف از آن احترام و ستایش خدای رعد بود؛ یک کنده بزرگ چوب را با این اعتقاد بود که هر جرقه رعد بیشتر باشد نشان دهنده تعداد خوک یا گوسالهای است که سال آینده متولد خواهد شد آتش میزدند و جشن تا سوختن کامل کنده ادامه داشت و گاهی به ۱۲ روز میکشید. از آنجا که اروپای شمالی از آخرین بخشهایی بود که به مسیحیت روی آورد جشنهای غیر مسیحی آنها تأثیر بسیاری بر شکلی گیری جشن کریسمس داشت. اسکاندیناویها هنوز هم کریسمس را یول مینامند، که این کلمه به تدریج در زبانهای انگلیسی و آلمانی معادل کریسمس شد.
خاستگاه های جشن کریسمس
به درستی مشخص نیست که چه زمان و چرا ۲۵ دسامبر را به تاریخ تولد مسیح نسبت دادند، چرا که عهد جدید هیچ تاریخی را در اینباره ذکره نکرده است. ***توس جولیوس آفریکانوس نخستین مورخ مسیحی بود که شرح وقایع جهانی را آغاز کرد در رایج کردن این ایده که مسیح روز ۲۵ دسامبر متولد شد نقش محوری داشت. این تاریخ نه ماه پس از تاریخ آبستن شدن حضرت مریم(س) (۲۵ مارس) محسوب میشود. از سوی دیگر ۲۵ مارس تاریخ اعتدال بهاری بوده و خلق حضرت آدم (ع) تلقی میشود.
مسیحیان در دوران اولیه ظهور مسیح بر این باور بودند که ۲۵ مارس تاریخ مصلوب شدن مسیح است.
تعیین تاریخ میلاد مسیح(ع) در ابتدا الهام بخش برگزاری جشن و سرور نبود. ترتولیان از متألهان اولیه مسیحیت میلاد مسیح را به عنوان جشن مهمی در کلیسای رومیآفریقا تلقی نکرده است. در سال ۲۴۵، اوریگن فیلسوف و متأله مسیحی یونانی جشن گرفتن میلاد مسیح را تقبیح کرد و اظهار داشت که تنها گناهکاران روز تولد خود را جشن میگرفتند.
نخستین اشاره به جشن کریسمس (میلاد مسیح) در تقویم فیلوکالوس مشاهده میشود که در سال ۳۵۴ در روم گردآوری شد. در شرق نیز مسیحیان تولد مسیح را به عنوان بخشی از عید تعمید مسیح و دیدار سه مرد حکیم ستاره شنان ایرانی از عیسی جشن گرفته میشود؛ اگرچه این جشن بر تعمید مسیح تمرکز دارد. پس از مرگ والنس امپراطور طرفدار عقاید اریوس در نبرد ادیرنه سال ۳۷۸ جشن کریسمس در شرق رنگ بیشتری به خود گرفت، اما این روند در قرن چهارم بیش از پیش مجادله برانگیز بود و پس از آنکه گریگوری نازیانزوس در سال ۳۸۱ به عنوان اسقف منصوب شد این جشن از میان رفت و در سال ۴۰۰ با انتصاب جان کریستوستوم بار دیگر به قوت خود باز گشت.
قرون وسطی
اوایل دوران قرون وسطی روز کریسمس تحت تأثیر جشن تعمید مسیح بود و در غرب بر دیدار سه مرد ستاره شناس ایرانی از نوزاد مسیح تمرکز میکردند. اما تقویم قرون وسطی تحت نفوذ تعطیلات مربوط به کریسمس قرار گرفته بود. برجستگی کریسمس پس از امپراطوری شارلمان تقویت شد، چرا که مراسم تاجگذاری وی در روز کریسمس سال ۸۰۰ و ویلیام اول پادشاه بریتانیا روز کریسمس سال ۱۰۶۶ انجام شد.
در اواسط قرون وسطی تعطیلات کریسمس به قدری پررنگ بود که وقایع نویسان و مورخان به کرات اشاره کرده اند که بسیاری از نجیب زادگان و اشراف کریسمس را جشن میگرفتند. ریچارد دوم پادشاه انگلستان در سال ۱۳۷۷ جشن کریسمسی برگزار کرد که ۲۸ گاو و ۳ هزار گوسفند به عنوان غذا سرو شد. سرود خواندن در جشنهای کریسمس نیز از قرون وسطی شکل گرفت، اما بسیاری از نویسندگان آن زمان این گروه های موسیقی را تقبیح کرده و اظهار داشتند که این شیوه ممکن است به ادامه یافتن سنتهای ساتارنولیا و یول منتهی شود.
اصلاحات دهه ۱۸۰۰
در طول دوره اصلاحات مسیحیت، پروتستانها جشن کریسمس را به عنوان تجملات کلیسای کاتولیک و پاپها محکوم کردند. کلیسای کاتولیک نیز به واسطه افزایش مؤلفه های دینی این جشنها به انتقاد پروتستانها واکنش نشان داد. طی جنگ داخلی بریتانیا، در سال ۱۶۴۷ پروتستانهای هوادار ساده زیستی و سخت گیری مذهبی کریسمس را ممنوع کردند اما طرفداران کریسمس در چندین شهر تظاهرات کرده و به مدت چند هفته کنترل کانتربری (مقر اسقف اعظم انگلیس) را در دست گرفتند. در سال ۱۶۶۰، دوران بازگرداندن چارلز دوم به سلطنت این ممنوعیت از بین رفت، اما هنوز هم برخی از روحانیون انگلیکن با استناد به استدلالهای پروتستان با جشن کریسمس مخالف هستند.
در آمریکا که مستعمره انگلستان بود، پیوریتنها (پروتستانهای هوادار ساده زیستی و سختگیری مذهبی) با کریسمس مخالفت کردند و جشن کریسمس از سال ۱۶۵۹ تا ۱۶۸۱ در بوستن غیرقانونی تلقی میشد. در همان زمان ساکنان ویرجینیا و نیویورک مراسم کریسمس را آزادانه برگزار میکردند، پس از انقلاب آمریکا به علت نسبت دادن کریسمس به رسوم انگلیسی جشن کریسمس محبوبیت خود را از دست داد.
طی دهه ۱۸۲۰ که تنشهای فرقه ای در انگلستان آرام شده بود، نویسندگان بریتانیایی نسبت به از بین رفتن و کمرنگ شدن جنش کریسمس ابراز نگرانی کردند و تلاشهایی در راستای احیای این سنتها صورت گرفت. کتاب ترانه کریسمس چارلز دیکنز که در سال ۱۸۴۳ منتشر شد نقش مهمی در خلق مجدد کریسمس با محور خانواده، حسن نیت و مهربانی ایفا کرد.
اوایل قرن نوزدهم علاقه به کریسمس در آمریکا به واسطه چند داستان کوتاه نوشته واشنگتن ایروینگ احیا شد. مهاجران آلمانی و آمریکایی هایی که پس از جنگ داخلی آمریکا به کشور بازگشتند سهم مهمیدر آوردن سنتهای کریسمس اروپایی به قاره آمریکا برعهده داشتند. کریسمس در سال ۱۸۷۰ به عنوان یکی از تعطیلات فدرال ایالت متحده اعلام شد.
قرن بیستم و پس از آن
در سال ۱۹۱۴، نخستین سال جنگ جهانی اول میان سربازهای آلمانی و بریتانیایی آتش بس موقت وغیر رسمیشکل گرفت و سربازان هر دو طرف اقدام به خواندن سرودهای کریسمس کرده و جنگ را متوقف کردند، از سوی دیگر داستانهای بسیاری درباره این آتش بس روایت شده اما شواهدی مبنی بر وقوع این رویداد وجود ندارد.
اواخر قرن بیستم ایالات متحده با مناقشه ای برسر ماهیت کریسمس و جایگاه آن به عنوان جشن دینی یا سکولار مواجه شد، چرا که برخی به رسمیت شناختن کریسمس را به عنوان تعطیلات فدرال نقض قانون جدایی کلیسا و دولت میدانند و این امر چندین بار در دادگاه های مختلف مطرح شد و دادگاه عالی ایالات متحده روز ۱۹ دسامبر ۲۰۰۰ حکم داد که به رسمیت شناخت روز کریسمس به عنوان تعطیلات رسمیو عمومینقض کننده قانون جدایی دین از حکومت نیست چرا که این روز یک هدف واضح سکولار در پی دارد.
نگرانی هایی که در رابطه با ترکیب ماهیت سکولار با کریسمس مسیحی وجود داشت در قرن بیست ویکم نیز ادامه دارد. در سال ۲۰۰۵ برخی از مسیحیان همراه محافظه کاران آمریکایی علیه سکولار شدن کریسمس تظاهرات کردند. برخی اعتقاد دارند که کریسمس با روندهای سکولار یا اشخاص و سازمانهای ضد مسیحی مورد تهدید واقع میشود.
برخی از اصطلاحات مربوط به کریسمس
کریسمس :۲۵ دسامبر روزی است که مسیح به دنیا آمد واین روز به وسیله مسیحیان جشن گرفته می شود. پس شب کریسمس مطابق با ۲۴ دسامبر است .
دوره کریسمس : زمانی است که با تولد مسیح اغاز می شود.
کیک کریسمس :کیک میوه ای که مرسوم است در کریسمس در بریتانیا می خورند.همچنین در کریسمس پودیندگی هم به نام پودینگ کریسمس تخیه می شود.
جوراب کریسمس :جوراب بلندی است که کودکان هنگامی که شب کریسمس به رخت خواب می روند آن را در اتاق می گذارند تاباهدیه هاپر شود.
درخت کریسمس : یکدرخت طبیعی یا مصنوعی است که با روبان ها و چراغهای رنگی تزئین می شود و در کریسمس در خانه یا بیرون از خانه قرار داده می شود .
نوئل :اصطلاحی برای کریسمس است که به ویژه در سرودها و کارت ها مورد استفاده قرارمی گیرد.
بابانوئل:محافظ شاد وشوخ بچه ها است.
کارت کریسمس :برای تبریک عید ارسال میشود .
خانواده شهدای ارامنه و اقلیت های مذهبی عزیزان خود را در طول 8 سال دفاع مقدس دوشادوش خانواده شهدای کشورمان تقدیم این آب و خاک کرده‌اند و آنها هم مثل بقیه هموطنان مسلمان از جان و مال خود برای ایران زمین مایه گذاشته‌اند تا یک وجب از خاک این کشور به دست اجانب نیفتد.
جوانان غیوری از جامعه ارامنه کشور و اقلیت‌های مذهبی که در کنار جوانان مسلمان در جبهه‌های نبرد حق علیه باطل در دوران هشت سال دفاع مقدس جنگیدند و در این نبرد قهرمانانه شهید، جانباز یا اسیر شدند.
مشارکت ارامنه در جنگ تحمیلی و دوران هشت ساله دفاع مقدس منحصر به جانبازی رزمندگان و ازخودگذشتگی جوانان ارمنی نبوده است. تقریباً تمامی اقشار جامعه ارمنی با استقبال از فراخوان شوراهای خلیفه گری در مراکز تهران، تبریز و اصفهان و پاسخ به ندای وجدان به پشتیبانی از عملیات خطوط مقدم جبهه ها برخاستند.
از نوباوگان و جوانان در سنگرهای مدارس تا بسیاری از خانواده ها و انجمن های مختلف و صاحبان صنایع، همه در جمع آوری کمک برای جبهه های جنگ مشارکت می کردند.
** تکریم و دیدار با خانواده شهید گاراپیدی
تکریم و بزرگداشت خانواده معظم و معزز شهدا در کنار پاسداشت آرمان های اصیل انقلاب اسلامی همچون ایثار، جهاد، شهادت و مقاومت و همچنین ثبت و ضبط خاطرات شهدا از زبان خانواده معظم آنان به منظور آشنایی بیشتر با سیره رفتاری شهدا و بازنشر این خاطرات ارزشمند از اهداف برگزاری برنامه هفتگی «به تماشای سرو» از سوی فرهنگستان رضوان است.
به قول خانواده شهید ارمنی ویگن گاراپیدی، «امسال هم بی تو سال را نو کردیم» عید که میشود بیشتر جای خالی درگذشتگان احساس میشود، هرچند سال بگذرد باز هم هیچ چیز و هیچ کسی نمی‌تواند این جای خالی را پر کند.
باز سال نو و باز عید و درخت کریسمس و بچه‌هایی که منتظرند تا بابانوئل برایشان از سرزمینی دور هدیه بیاورد و چه آرزوی محالی است که در بین هدیه‌هایش خبری باشد از عزیزی که دیگر نیست.
** مادر شهید: برای سلامتی بچه هایم نذری می دهم
«سیرانوش زمانی» مادر90 ساله شهید ویگن گاراپیدی درباره پسرش می گوید: ویگن درسال 1344 در روستای خاکباد از توابع الیگودرز به دنیا آمد. ویگن پسر شاد و بسیار مهربانی بود و همیشه سعی میکرد دیگران را خوشحال کند. ویگن بسیار مردمی بود و نمی خواست کسی از دستش ناراضی باشد، بسیار به ما احترام می گذاشت. ما تا زمان فوت پدر شهید در این روستا زندگی می کردیم.
ویگن سال 65 و در سن 21 سالگی برای انجام خدمت وظیفه به جبهه رفت. بار آخر که می خواست برود تمام فامیل ها را دید و با همه خداحافظی کرد؛ به خانه های تک تک آنها رفت و حتی با فامیل های خارج از کشور با نامه خداحافظی کرد.
مادر شهید با اینکه از اقلیت های مذهبی است اما در ماه های محرم و رمضان مانند مسلمانان نذری می دهد.
او دراین باره می گوید: ما هر سال گوسفند و برنج نذری می دهیم. محرم و ماه رمضان را دوست دارم. من هم مانند مسلمانان نذر می کنم برای سلامتی بچه هایم.
مادر با چشمانی اشکبار از دیدار رهبر معظم انقلاب بسیار ابراز خوشحالی می کند و می گوید: ایشان با آمدنشان به ما احترام گذاشت و این برای من بسیار ارزش دارد. چایی دارچین برای ایشان ریختم. ایشان یک هدیه به من دادند و هنوز آن هدیه را دارم.
حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در شب تحویل سال نو 1993 میلادی با حضور در منزل شهید گاراپیدی با این خانواده شهید دیدار کردند.
همچنین مادرشهید درباره دیدن ویگن در خواب می گوید: دو بار خوابش را دیدم، یک دفعه تازه شهید شده بود دیدم ویگن خیلی زیبا شده و در یک باغ سرسبز بود. خیلی جلو نرفتم و گفتم جلو بروم نظرش می کنم. من می دانم که ویگن جایش خوب است و اگر شهید شده است از این دنیا به جای بهتری سفر کرده است.
** خواهر شهید: ویگن دیده بان جبهه بود
«مریم گاراپیدی» یکی از خواهران شهید نیز از زمانی گفت که خبر شهادت برادرش را به خانواده دادند را تعریف می کند و می گوید: یک روز یکی از دوستان ویگن به خانه مان آمد و با برادر بزرگم صحبت کرد و با هم بیرون رفتند. درخانه بودیم که همه فامیل ها آمدند و خبر شهادت را از آنها شنیدیم.
ویگن در جبهه دیده بان بود و چهره دشمن را از نزدیک می دید. سال 66 آمده بود مرخصی گفت «می خوام برم الیگودرز روستایمان را ببنیم». تعطیلات رفتیم منزل همسایه مان برای دیدار آنها. آن روز از الیگودرز به مادرم زنگ زدیم و مادرم به ویگن گفته بود که باید برگردی جبهه تا خدمتت را تمام کنی. ویگن از همان جا عازم جبهه شد.
** برادر شهید: امنیت را مدیون خون شهدا هستیم
ادیب گاراپیدی یکی از برادران شهید درباره ویگن گفت: ویگن در الیگودرز به دنیا آمد و از نوجوانی تا دبیرستان آنجا بود. برادرم ازهمه لحاظ اخلاقی، رفتاری، بخشش و کمک کردن تک بود. آن زمان با برادرانمان کشاورزی می کردیم و برادر وسطی همیشه از زیر کار در می رفت. ویگن همیشه پا درمیانی می کرد و می گفت اشکالی ندارد به او چیزی نگو و از سهم خودش برای او می گذاشت.
در آن روستا ما احساس غریبی نمی کردیم و خیلی ارتباط خوبی با همسایه ها داشتیم، سال 72 ما به هزینه خودمان مخابراتی به اسم شهید ویگن گاراپیدی ساختیم. رئیس مخابرات آن زمان دستور داد که خط مخابرات را دو طرفه کردند.
وی ادامه داد: ویگن وقتی از جبهه می آمد، می گفت جبهه سخت است و باید قبول کنیم که بازی نیست. همرزمانش می گفتند جایی که ویگن خدمت می کرد خیلی خطرناک و سخت بود. ما این امنیت را مدیون خون شهدا هستیم.
** برادر دوم شهید: برای دفاع ازکشورمان حاضریم
برادر دیگر شهید درباره دفاع از خاک وطن می گوید: اگر جنگ شود، ما حاضریم دوباره برویم. ما ایرانی هستیم و باید از خاکمان دفاع کنیم.
شخصیت ویگن خیلی خاص بود و مانند همه شهدا بود. اجباری برای رفتن ویگن نبود، حتی خواهرم شناسنامه اش را مخفی کرد ولی او با کپی شناسنامه خود را معرفی کرد و پس از طی چند ماه دوره آموزشی در پادگان لویزان به لشکر 21 حمزه در دهلران و سپس موسیان منتقل شد. دقیقا به یاد دارم که ویگن اول اسفند 65 به جبهه رفت و اوایل فروردین سال 66 نیز در منطقه زبیدات(شرهانی) عراق به شهادت رسید.
ویگن گاراپیدی بعد از دو ماه نبرد در جبهه نبردحق علیه باطل در هفتم فروردین ماه 1366 بر اثر اصابت ترکش خمپاره دشمن، به خیل شهدای راستین دفاع مقدس می پیوندد و پیکر پاک و مطهرش در قطعه شهدای ارامنه تهران به خاک سپرده می شود.
این شهید دلاور در عملیات متعددی مشارکت داشت که در آخر در تاریخ 30/4/ 67 طی حمله نیروهای عراقی در منطقه عملیاتی میمک (تپه شهدا) در جریان مقاومت در برابر آنها به مقام رفیع شهادت نائل شد.
